भारताचा इतिहास : प्राचीन काळापासून भारताला जांबुद्वीप, भारतखंड, हिमवर्ष, अजनभावर्ष, भारतवर्ष, आर्यावर्त, हिंद, हिंदुस्थान आणि भारत अशी वेगवेगळी नावे आहेत. पण या सर्व नावांमध्ये भारत सर्वाधिक लोकप्रिय आणि लोकप्रिय राहिला आहे. या नावामागे अनेक कथा आहेत. परंतु भारताला भरत हे नाव मिळाल्याची सर्वात लोकप्रिय आणि प्रचलित कथा राजा दुष्यंत आणि शकुंतला यांचा मुलगा राजा भरताशी संबंधित आहे.
वाचा राजा भरतची कथा
महाभारतात असे वर्णन आहे की, महर्षी विश्वामित्र जे सात ऋषी आणि अप्सरा यांच्यापैकी एक आहेत ते मेनकाची कन्या शकुंतला होते. शकुंतला यांचा विवाह राजा दुष्यंत यांच्याशी झाला होता. त्या दोघांना भरत पुत्र होते. कण्व ऋषींनी भरताला आशीर्वाद दिला की भरत पुढे चक्रवर्ती सम्राट होईल. ऋषींच्या आशीर्वादानुसार भरत पुढे चक्रवर्ती सम्राट झाला आणि त्याच्या नावावरून या भूमीला ‘भारतवर्ष’ असे नाव देण्यात आले. राजा भरत हा महाभारतातील 16 श्रेष्ठ राजांपैकी एक आहे. परंतु इतर आख्यायिकांनुसार असे मानले जाते की भारतभूमीवर भरत नावाचे आणखी राजे झाले आहेत, ज्यांच्या नावावरून भारताला हे नाव पडले. जाणून घेऊया इतर राजांची कहाणी.
या नावाशी संबंधित इतर कथा येथे आहेत
भारत या देशाच्या नावामागे इतरही अनेक प्रचलित मान्यता आहेत. ज्यानुसार ऋषभदेव हे स्वयंभू राजा मनुचे वंशज होते. त्यांच्या मुलाचे नाव भरत होते. ऋषभदेव ही मनूची पाचवी पिढी. त्यांना भरत आणि बाहुबली अशी दोन मुले होती. बाहुबलीने अविश्वास संपादन केल्यानंतर ऋषभदेवांनी भरताकडे सिंहासन सोपवले. असे मानले जाते की भारताला हे नाव ऋषभदेवच्या पुत्राच्या नावावरून मिळाले. श्रीमद्भागवत आणि जैन ग्रंथांमध्येही याचे वर्णन आहे.
दुसर् या आख्यायिकेनुसार राजा दशरथाला प्रभू श्रीरामासह 4 भाऊ होते, त्यापैकी एक राजा भरत आहे, जो दशरथ आणि कैकेयीचा दुसरा पुत्र होता. रामजींना १४ वर्षांचा वनवास मिळाला, या काळात भरताने संपूर्ण राज्य ाचा ताबा घेतला. या काळात त्यांनी राज्याचा विस्तार केला. त्यामुळे त्यांच्या नावावरूनच या देशाचे नाव इंडिया ठेवण्यात आले, असेही मानले जाते.
जाणून घ्या इतर नावांचा अर्थ
जांबुद्वीप – संस्कृत भाषेत जंबुद्वीप म्हणजे ज्या भूमीवर जंबूची झाडे उगवतात. चक्रवर्ती सम्राट अशोकाच्या साम्राज्यात जांबुद्वीप हा शब्द वापरला गेला, त्याचे पुरावे इतिहासात सापडतात.
आर्यावर्त – आर्यावर्त ाचा शाब्दिक अर्थ श्रेष्ठ लोकांचे निवासस्थान असा होतो. आर्य हे भारताचे मूळ रहिवासी होते, असे म्हटले जाते. तो सागरी मार्गाने भारतात पोहोचला आणि हा देश आर्यांनी वसवला. म्हणूनच या देशाला आर्यावर्त किंवा आर्यांची भूमी असे संबोधले जात असे.
भारताची ओळख असलेल्या हिमालयानंतर भारताला स्नो इयर म्हटले जात असे. भारतवर्ष या नावाआधी देशाचे नाव हिमवर्षा होते, असा उल्लेख वायू पुराणातही आढळतो.
